วันรณรงค์งดสูบบุหรี่โลก

ศ.น.พ.สุชัย เจริญรัตนกุล
ภาควิชาอายุรศาสตร์
Faculty of Medicine Siriraj Hospital
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

ถาม: สารพิษที่มีอยู่ในควันบุหรี่ มีอันตรายต่อร่างกายอย่างไรบ้าง
ตอบ: บุหรี่ นั้นประกอบด้วยสารพิษต่าง ๆ ไม่ต่ำกว่า 2,000 ชนิด สารพิษที่สำคัญมีอยู่ 3 ชนิด ได้แก่ สารนิโคติน ทาร์ และ แก๊สคาร์บอนมอนอ๊อกไซด์ สารนิโคตินเป็นสารเสพย์ติด ซึ่งทำให้คนที่สูบมีความ รู้สึกอยากจะสูบอีกถ้าใช้สารนิโคตินมากเกินไปจะมีอาการเวียนศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน ซึ่งผู้ที่สูบบุหรี่ใหม่ ๆ ก็จะมีความรู้สึกเช่นนี้ นอกจากสารนิโคตินแล้ว ก็จะเป็นสารที่เรียกว่า ทาร์ ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง ซึ่งทำให้เกิดมะเร็งในปอด และอวัยวะอื่น ๆ ในร่างกาย สารตัวที่ 3 ที่มีผลเสียต่อร่างกาย คือ แก๊สคาร์บอนมอนอ๊อกไซด์ ซึ่งแก๊สดังกล่าวนั้นจะไปแย่งที่ออกซิเจนในการจัดกับเม็ดเลือดแดง ซึ่งทำให้ปริมาณของออกซิเจนในเลือดน้อยลง ทำให้ผู้ป่วยหรือคนที่สูบบุหรี่ขาดออกซิเจน เพราะฉะนั้นโดยสรุปก็คือ สารพิษในควันบุหรี่มีมากมายมีมากกว่า 2,000 ชนิด 3 ชนิดที่สำคัญก็คือ สารนิโคติน ทาร์ และ แก๊สคาร์บอนมอนอ๊อกไซด์ นอกจากนั้นแล้ว บุหรี่ยังมีสารที่เราเรียกกันว่า สารก่อมะเร็งอีกมากมาย

ถาม: อันตรายของบุหรี่ต่อร่างกาย มีอะไรบ้าง
ตอบ: บุหรี่นั้นมีผลเสียต่อสุขภาพมากมาย ที่เราทราบกันดีก็คือ เรื่องของมะเร็งปอด บุหรี่นั้นมีความสำคัญโดยการที่ทำให้เกิดมะเร็งในปอดเกิดง่าย นอกจากนั้นแล้ว สารพิษในควันบุหรี่จะทำให้เกิดเป็นโรคถุงลมโป่งพอง ที่ทำให้ผู้ป่วยมีอาการหอบเหนื่อย แน่นหน้าอก ไอเรื้อรัง สารพิษในควันบุหรี่ ยังทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรังในหลอดลม ซึ่งมีผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ป่วยโดยตรง นอกจากนั้นยังจะทำให้เกิดมะเร็งของอวัยวะอื่น ๆ เช่น มะเร็งของหลอดอาหาร การสูบบุหรี่ในหญิงตั้งครรภ์ จะมีผลกระทบกับเด็กที่อยู่ในครรภ์ ทารกที่ออกมาจะมีน้ำหนักน้อยกว่าปกติได้

ถาม: ระยะเวลาในการสูบบุหรี่มากน้อยแค่ไหน ถึงจะทำให้เกิดปัญหาสุขภาพ
ตอบ: บุหรี่มีผลกระทบต่อสุขภาพทันที ที่บุคคลนั้นสูบบุหรี่เข้าไป ผลกระทบที่เกิดขึ้นจะต่างกันไปในระยะยาวและผลกระทบอย่างฉับพลัน สิ่งที่เกิดขึ้นในทันทีในการที่สูดควันบุหรี่เข้าไป ก็คือ จะเกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้ ซึ่งควันบุหรี่จะประกอบไปด้วยแก๊สคาร์บอนมอนอ๊อกไซด์ ดังที่กล่าวมาแล้วว่าเป็นแก๊สพิษ จะไปแย่งที่ของออกซิเจน ซึ่งออกซิเจนนั้นมีประโยชน์ต่อร่างกายก็จะทำให้ผู้ป่วยขาดออกซิเจนได้ นอกจากนั้นแล้ว ควันบุหรี่โดยเฉพาะสารที่เราเรียกว่า ทาร์ จะไประคายเคืองหลอดลมทำให้เกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้ ทำให้เกิดอาการไอขึ้นมาทันที สารนิโคตินที่เป็นสารเสพย์ติดนั้น ถ้าเสพย์เข้าไปในระยะเริ่มต้น ก็จะเกิดอาการวิงเวียนศีรษะเกิดขึ้นได้ เพราะฉะนั้นผลกระทบด้านสุขภาพจะเกิดขึ้นทันทีที่สูบบุหรี่ ในระยะยาว ถ้าคนที่สูบบุหรี่ต่อเนื่องกันไปเป็นระยะเวลาเป็นเดือน เป็นปี รวมทั้งจำนวนที่เพิ่มมากขึ้น ก็จะมีผลกระทบต่อสุขภาพตามลำดับ ยังมีจำนวนมวนที่มากขึ้น จำนวนระยะเวลาที่สูบมากขึ้น ก็จะมีผลกระทบทำให้เกิดพยาธิสภาพในปอด นั้นก็คือ จะทำให้เกิดเป็นมะเร็งของปอด จะทำให้ถุงลมซึ่งเคยมีความสามารถในการ ยืดหยุ่นที่ปกติ ขาดความสามารถในการยืดหยุ่น ผลกระทบก็คือ ขาดความสามารถในการรับออกซิเจนเข้าไปในร่างกาย ร่างกายก็ขาดออกซิเจน ทำให้มีอาการหอบเหนื่อย มีอาการแน่นหน้าอก เดินไกล ๆ ไม่ได้ ก็เป็นผลกระทบระยะยาว

ถาม: อันตรายของผู้ที่สูบบุหรี่และไม่ได้สูบบุหรี่แต่ได้รับควันบุหรี่ จะแตกต่างกันหรือไม่
ตอบ: จากที่ได้กล่าวแล้วว่า ทั้งผู้ที่สูบบุหรี่โดยตรงและผู้ที่ไม่ได้สูบบุหรี่โดยตรง แต่ว่าได้รับควันพิษจากผู้ที่อยู่ใกล้ชิดจะมีผลกระทบที่ไม่ดีต่อสุขภาพของปอดทั้งสิ้น แต่ความรุนแรงนั้นแน่นอน ผู้ที่สูบบุหรี่เองโดยตรงจะมีความรุนแรงของการเกิดผลเสียต่อพยาธิสภาพของปอดนั้นมากกว่า ผู้ที่ไม่ได้สูบเองโดยตรง ความรุนแรงของพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นในปอดจากสารพิษในควันบุหรี่นั้น จะขึ้นอยู่กับปริมาณของบุหรี่ที่สูบ คือ จำนวนมวนที่สูบ ประการที่สอง จะขึ้นอยู่กับระยะเวลาของการสูบ เพราะฉะนั้นจำนวนและระยะเวลานั้นมีผลกระทบ อย่างไรก็ตาม ไม่ใช้หมายความว่าผู้ที่สูบบุหรี่จำนวนน้อย และระยะเวลาสั้นจะไม่เกิดมะเร็งปอด หรือไม่เกิดพยาธิสภาพที่เราเรียกว่า ถุงลมโป่งพอง คนบางคนสูบบุหรี่ไม่มาก และสูบมาไม่นานก็เกิดมะเร็งปอดได้ และเกิดถุงลมโป่งพอง จึงเป็นโรคเรื้อรังได้ เหตุผลดังกล่าวเชื่อว่ามีสภาพกรรมพันธุ์ที่ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงของปอดมากน้อยต่างกัน ในปริมาณบุหรี่ทีมากน้อยต่างกัน โดยสรุปก็คือ กรรมพันธุ์ นั้นมีผลกระทบในการรับเอาพยาธิสภาพของปอด ซึ่งเกิดขึ้นจากสารพิษของควันบุหรี่มากน้อยต่างกันไป

ถาม: ผู้ที่สูบบุหรี่มาเป็นระยะเวลานาน ถ้าต้องการเลิกจะมีอันตรายต่อสุขภาพร่างกายหรือไม่
ตอบ: การหยุดบุหรี่มีผลดีต่อร่างกายแน่นอน นั้นก็คือ ผู้ที่หยุดบุหรี่นั้นจะมีโอกาสในการเกิดมะเร็งปอด และถุงลมโป่งพองลดน้อยลง นอกจากนั้นแล้ว ผู้ที่สูบบุหรี่จะมีการถดถอยหรือความเสื่อมของสมรรถภาพการทำงานปอดทุกปี นั้นก็คือ เมื่ออายุมากขึ้นแต่ละปีสมรรถภาพการทำงานของปอดก็จะเสื่อมลงตามลำดับ ถ้าคนคนเดียวกันหยุดบุหรี่ ความเสื่อมของปอดที่เกิดขึ้นทุก ๆ ปีนั้น จะถดถอยในความเร็วที่ช้าลง นั้นก็คือ ความเสื่อมนั้นเกิดขึ้นแน่นอนทุก ๆ คน แต่ถ้าคนที่สูบบุหรี่จะมีความเสื่อมของปอดเกิดขึ้น เรียกว่าถ้าหยุดบุหรี่ความเสื่อมของปอดจะอยู่ในสภาพที่ยอมรับได้ เพราะฉะนั้น การหยุดบุหรี่จะทำให้เกิดอันตรายเสี่ยงต่อการเกิดโรคลดน้อยลง ความเสื่อมของปอดลดน้อยลง เพราะฉะนั้น มีผลดีไม่มีผลเสียอย่างที่เข้าใจกัน ยกเว้นในระยะเริ่มต้นนั้นอาจจะรับประทานอาหารได้มากขึ้นเล็กน้อย น้ำหนักตัวอาจจะเพิ่มขึ้นในช่วงสั้น ๆ หลังจากนั้นแล้วก็จะเหมือนคนปกติทั่ว ๆ ไป โดยสรุป การหยุดบุหรี่ก็จะมีแต่ผลดี ไม่มีผลเสีย

ถาม: ส่วนใหญ่มักพบว่า คนที่กำลังเลิกสูบบุหรี่มักจะมีอารมณ์ หงุดหงิด โกรธง่าย ปัญหานี้ควรทำอย่างไร
ตอบ: ความตั้งใจในการหยุดบุหรี่ ความสำคัญความสำเร็จในการที่จะหยุดบุหรี่ได้หรือไม่ได้ขึ้นอยู่กับความตั้งใจของผู้ที่ต้องการที่จะเลิกสูบบุหรี่ สำหรับอารมณ์หงุดหงิดที่เกิดขึ้นหลังจากเลิกสูบบุหรี่ใหม่ ๆ นั้นเป็นเรื่องธรรมดา ซึ่งเราทราบกันดีว่าบุหรี่เป็นสารเสพย์ติด คนที่สูบบุหรี่ก็จะติดสารนิโคติน เมื่อไม่มีสารนิโคตินก็จะมีความรู้สึกหงุดหงิด ซึ่งจะเกิดขึ้นในระยะแรก ๆ ในปัจจุบันนอกจากอาจจะอาศัยจิตใจที่เข้มแข็งของผู้ที่ตั้งใจจะงดบุหรี่แล้ว ก็ยังมียาที่จะช่วยไม่ว่าจะเป็น ยาชนิดรับประทาน และสารนิโคติดที่ใช้เป็นแผ่นพาสเตอร์สำหรับติดบริเวณหน้าอก ซึ่งเป็นสารทดแทน แทนที่จะเสพย์เข้าไปทางการสูบบุหรี่เข้าไป ก็จะช่วยลดปฏิกิริยาของการติดนิโคตินได้ในระดับหนึ่ง

ถาม: หน่วยบริการที่ให้คำแนะนำในการเลิกสูบบุหรี่ อยู่ที่ใด
ตอบ: เราสามารถให้คำแนะนำได้ใน ร.พ. ของรัฐทุกแห่ง ในสถานที่ที่มีบริการทางด้านอายุรศาสตร์ แพทย์ที่ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการรักษาโรคทางอายุรศาสตร์นั้นสามารถที่จะให้คำแนะนำการหยุดบุหรี่ได้ ซึ่งแน่นอนว่า เราจะต้องอาศัยความตั้งใจของผู้ที่จะหยุดบุหรี่ จากประสบการณ์พบว่า ถ้าคนที่มาปรึกษาไม่ได้ตั้งใจที่จะหยุดบุหรี่เอง เช่น ภรรยาพามา ลูกพามา ขอคำปรึกษาที่จะหยุดบุหรี่ พบว่าโอกาสที่จะล้มเหลวนั้นสูงมาก นั้นก็คือ ผู้ที่จะขอคำปรึกษานั้นไม่ได้มีความตั้งใจเองที่จะหยุดบุหรี่ เพราะฉะนั้นความสำเร็จ จะสูง ถ้าคนที่ต้องการที่จะหยุดบุหรี่มาขอรับคำปรึกษาโดยตรง เพราะฉะนั้นโดยสรุป ความสำเร็จขึ้นอยู่กับความตั้งใจอันแน่วแน่ของบุคคลนั้นๆ

ถาม: ขอคำแนะนำเรื่องในโอกาสวันงดสูบบุหรี่โลก
ตอบ: บุหรี่นั้นเป็นยาเสพย์ติดชนิดหนึ่งที่ก่อให้เกิดปัญหาทางด้านสาธารณสุขของประเทศต่างๆ ทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทยของเราด้วย ในประเทศไทยของเรานั้นมีผู้ที่สูบบุหรี่ไม่ต่ำกว่า 10 ล้านคน ซึ่งจะมีผลกระทบทำให้มีความถดถอยของสมรรถภาพการทำงานของปอดทำให้มีอุบัติการณ์ของโรคมะเร็งปอดเพิ่มมากขึ้น อุบัติการณ์ของโรคหลอดลมอักเสบเรื้อรัง อุบัติการณ์ของโรคถุงลมโป่งพองเพิ่มขึ้น ทำให้ผู้ที่เป็นโรคนี้มีความเสื่อมในการปฏิบัติภารกิจประจำวัน มีความสูญเสียในเชิงเศรษฐศาสตร์จะต้องดูแลรักษาตัวเอง นอกจากนั้น ยังต้องเสียเวลาแรงงานสำหรับผู้ที่อยู่ใกล้ชิดที่ต้องมาดูแลผู้ป่วยดังกล่าวเช่นเดียวกัน เพราะฉะนั้น ผมขอแนะนำว่าผู้ใดก็ตามที่ยังไม่เคยสูบบุหรี่ก็อย่าไปสูบบุหรี่ โดยเฉพาะวัยรุ่น ผู้ที่สูบบุหรี่แล้วควรที่จะตัดสินใจที่จะเลิกสูบบุหรี่ตั้งแต่วันนี้ เพื่อสุขภาพของตัวท่านเองและผู้ที่อยู่ใกล้ชิดท่านครับ